شکی نیست پایتون (Python) یکی از محبوب‌ترین زبان‌های برنامه‌نویسی در جهان است و طی ده سال گذشته، به یکی از ۳ زبان برتر توسعه‌دهندگان تبدیل شده است. طبق نظرسنجی Stack Overflow در سال ۲۰۲۰، بیش از ۴۰ درصد از توسعه‌دهندگان در حال حاضر با پایتون کار می‌کنند و ۳۰ درصد دیگر هم مشتاق یادگیری این زبان هستند. این زبان از کجا آمد، چرا اینقدر محبوب است، بهترین فریم‌ورک‌ها و کتابخانه‌های پایتون کدام است، چه محصولاتی را می‌توان با آن توسعه داد و چه شرکت‌ها و سازمان‌هایی از آن استفاده می‌کنند؟ جواب تمام این سؤال‌ها را در این مقاله خواهید خواند.
اگر هم یادگیری این زبان را به‌دلیل تصوری که از دشواری و پیچیدگی زبان‌های برنامه‌نویسی دارید، تا به حال شروع نکرده‌اید، بدانید که پایتون واقعا «زبانی برای همه» است و یادگیری آن برای همه آسان است.
پایتون در دسامبر ۱۹۸۹ هنگام تعطیلات کریسمس در آمستردام هلند متولد شد. خیدو فان روسوم، برنامه‌نویس هلندی، که آن زمان در مؤسسه‌ی تحقیقات ریاضی و علوم کامپیوتر CWI مشغول به کار بود، برای سرگرمی و سپری کردن تعطیلات کریسمس، تصمیم گرفت برای زبان اجرانامه‌نویسی جدیدی که مدت‌ها در سر داشت، مفسری بنویسد که مبتنی بر ABC باشد.
ABC زبان برنامه‌نویسی همه‌منظوره و سطح بالا شبیه بیسیک و پاسکال است که در مؤسسه ی CWI ابداع شد. هدف ایجاد ABC آموزش برنامه‌نویسی و نمونه‌سازی بود و چون سطح بالا بود (یعنی شبیه زبان انسان‌ها بود)، به‌راحتیِ انگلیسی خوانده می‌شد و برای آموزش طرز کار حلقه، منطق و داده به مبتدیان بهترین راه‌حل بود. فان روسوم چند سال روی پروژه‌ی ABC کار کرده بود و بسیاری از ویژگی‌های آن را در پایتون به کار برد. علت انتخاب اسم پایتون برای این زبان جدید هم علاقه‌ی او به سریال «سیرک پرنده مانتی پایتون» بود.
خیدو در نظر داشت توسعه‌ی اپلیکیشن به‌سادگی و بدون نگرانی بابت سخت‌افزار، مدیریت حافظه و پیچیدگی‌هایی از این دست، امکان‌پذیر باشد؛ پس به این فکر افتاد زبان برنامه‌نویسی خودش را ابداع کند، ایده‌هایش را از ABC الهام بگیرد، اما زمان انجام پروژه را از سه سال به پروژه‌ای سه‌ماهه کاهش دهد؛ و اینگونه بود که پایتون متولد شد.
اسم پایتون از سریال کمدی مانتی پایتون گرفته شده است.در فوریه‌ی ۱۹۹۱، فان روسوم کد پایتون را در alt.sources منتشر کرد. alt.sources شبیه فرومی بود که افراد در آن سورس‌کدهای خود را به اشتراک می‌گذاشتند و آن را می‌توان جزو اولین پلتفرم‌هایی دانست که به توسعه‌ی پروژه‌های متن‌باز کمک کرد.
پایتون زبان مفسری است، به این معنی که کد متنی در قالب فایلی نوشته می‌شود و سپس مفسری فایل را خط به خط می خواند و کد را به دستورعمل‌های قابل فهم برای کامپیوتر تبدیل می‌کند. درواقع، زبان پایتون بر اصل قابل فهم کردن برنامه‌نویسی برای همه پایه‌گذاری شد و فان روسوم در تمام طول مسیر کاری‌اش بر این اصل پایبند بود.
اوایل خیدو چندان به محبوبیت پایتون امیدوار نبود. قبل از جهانی شدن اینترنت، متقاعد کردن افراد به استفاده از زبان برنامه‌نویسی جدید کار دشواری بود و در دهه‌ی ۱۹۸۰، خیدو سال‌ها برای معرفی و تبلیغ ABC مجبور به سفر و توزیع نوارهای مغناطیسی بین افراد بود. ABC آن زمان نتوانست بین برنامه‌نویسان جا باز کند؛ به‌همین‌دلیل خیدو انتظار خاصی هم از پایتون نداشت، اگرچه معرفی پایتون که کافی بود از یوزنت دانلود شود، بسیار آسان‌تر از توزیع خانه به خانه‌ی نوارهای مغناطیسی بود.
اما در سال ۱۹۹۵، شرکتی به نام Zope تأسیس شد که متخصص در زمینه‌ی تولید موتور آگهی‌نامه برای اینترنت بود. شرکت Zope صفحات وب داینامیکی ایجاد می‌کرد که با پایتون نوشته شده بودند. در واقع می‌توان این شرکت را یکی از دلایل عمده برای محبوبیت پایتون در روزهای اولیه نامید. Zope را تیمی از توسعه‌دهندگان پایتون هدایت می‌کند و در سال ۲۰۰۰ فان روسوم هم به آن‌ها ملحق شد.
حول و حوش همین وقت‌ها بود که فان روسوم لقب «دیکتاتور خیرخواه جاویدان» (benevolent dictator for life) گرفت، چون او مبدع این زبان بود و مراحل توسعه آن را کنترل می‌کرد. این لقب بعدها به رهبران پروژه‌های متن‌بازی که خود بنیان‌گذار پروژه بوده‌اند و در بحث‌ها و اختلاف‌‌نظرها، حرف نهایی را می‌زنند، گفته شد.
نسخه‌ی ۲ پایتون در اکتبر ۲۰۰۰ توانست به سرعت در بخش سیستمی معروف شود، چون برنامه‌نویسان قادر بودند به کمک این نسخه برای خودکار کردن فرایندهای خود روش‌های خلاقانه‌ای پیدا کنند. در این دوره ، توسعه‌ی وب هم با رشد چشمگیری روبه‌رو شد و فریم‌ورک‌هایی چون جینجا (Jinja)، فلسک (Flask) و جنگو (Django) هم ظهور کردند و بلافاصله انجمن‌های بزرگی برای این فریم‌ورک‌ها ایجاد شد.
در سال ۲۰۰۱، بنیاد نرم‌افزار پایتون تأسیس شد که سازمانی آمریکایی و غیرانتفاعی بود و به‌طور کامل به زبان پایتون اختصاص داشت. این بنیاد همچنین مسئول برگزاری کنفرانس پایتون است که در ۴۰ کشور برگزار می‌شود.
تا سال ۲۰۱۰ با اینکه به تعداد رقیبان وب‌سایت‌های داینامیک روزبه‌روز اضافه می‌شد، اما فریم‌ورک‌های مبتنی بر پایتون جزو ده مورد برتر بودند. در واقع می‌توان گفت دهه‌ی ۲۰۰۰، سال‌های اوج پایتون است. براساس رتبه‌بندی سایت TIOBE، در سال ۲۰۰۰، پایتون در بین زبان‌های پراستفاده، جایگاه بیستم را داشت. تا سال ۲۰۰۵ به جایگاه ششم صعود کرد و در حال حاضر بعد از C و جاوا در جایگاه سوم است. این وب‌سایت پایتون را در سال‌های ۲۰۰۷، ۲۰۱۰، ۲۰۱۸ و ۲۰۲۰ به‌عنوان «زبان برنامه‌نویسی سال» انتخاب کرده بود.
در سال ۲۰۰۵ فان روسوم به گوگل پیوست و روی گوگل اپ انجین یا موتور اجرای برنامه گوگل که برنامه‌های پایتون را در فضای ابریاجرا می‌کرد، مشغول به کار شد. با پیوستن فان روسوم به گوگل آینده‌ی روشن پایتون تضمین شد.
نسخه‌ی ۳ پایتون دسامبر ۲۰۰۸ عرضه شد و چون با پایتون ۲ سازگار نبود، برای توسعه‌دهندگان دردسر زیادی ایجاد کرد. برخی از توسعه‌دهندگان ترجیح می‌دادند با پایتون ۲ و برخی دیگر با پایتون ۳ کار کنند.
پایتون اگرچه بین استارتاپ‌های حوزه‌ی فناوری محبوب بود، اما جایی بین شرکت‌های بزرگ نداشت. تا اینکه اواخر دهه‌ی ۲۰۰۰، درو هیوستون، دانشجوی MIT، بعد از آنکه فلش مموری خود را در خانه جا گذاشت، به فکر ایجاد فضایی برای اشتراک فایل افتاد و در سال ۲۰۰۷، نرم‌افزار دراپ‌باکس را برای این منظور عرضه کرد. دراپ‌باکس با پایتون نوشته شده بود و در طول یک سال به سه میلیون کاربر رسید و توجه شرکت‌های بزرگ را به خود جلب کرد. ازآنجاکه دراپ‌باکس با پایتون ۲ نوشته بود، فان روسوم در سال ۲۰۱۳ به این تیم پیوست تا برنامه را به پایتون ۳ ترجمه کند. فان روسوم تا زمان بازنشستگی‌اش با دراپ‌باکس همکاری داشت.
اکتبر ۲۰۱۹ بود که فان روسوم رسما اعلام بازنشستگی کرد و از سمت «دیکتاتور خیرخواه جاویدان» نیز کناره گرفت. بعد از بازنشستگی فان روسوم، توسعه‌دهندگان اصلی پایتون شورای مدیریتی تشکیل دادند تا درباره‌ی تغییرات آینده‌ی پایتون تصمیم‌گیری کنند و فان روسوم هم عضوی از این شورا است.
امروزه، پایتون آنقدر بزرگ و پرطرفدار شده بود که افراد بیشتری درباره‌ی آن تصمیم‌گیری می‌کنند. نوامبر ۲۰۲۰ فان روسوم اعلام کرد دوران بازنشستگی برای او کسالت‌بار بوده و حالا به بخش توسعه‌دهندگان مایکروسافت پیوسته است. او در توییتی قول داد تا استفاده از پایتون را (نه فقط برای ویندوز) بهتر کند.
